JOURNALISTEN SPITTEN NIET IN DE EIGEN TOKO


In ons bestuurlijke bestel wordt de pers wel de vierde macht genoemd. Maar dit paradepaardje van onze democratie heeft soms net iets te veel weg van een knol met oogkleppen of een ondervoed veulen.

In zijn boek Dorp op een blauwe planeet beschrijft Dirk Dragstra journalisten als mensen die zichzelf graag zien als een mix van openbare aanklager en god op aarde. Maar ook als standwerkers op de markt: wie het hardst schreeuwt en de smeuïgste babbel heeft verkoopt het best. En dat moet, verkopen, anders wordt de journalist brodeloos: hij vliegt eruit of zijn krant gaat failliet (om me even te beperken tot dat oeroude medium).

Dirk Dragstra:’Mix van openbare aanklager en god op aarde’.

Oogkleppen
Zelf heb ik in mijn tijd als journalist gemerkt dat journalisten kritisch zijn jegens de buitenwereld, maar zich als een knol met oogkleppen gedragen als hun eigen positie in het geding is. Deze week stond in het Dagblad van het Noorden een stuk over gedoe bij RTV Noord. In de ruim twintig jaar dat ik bij die krant werkte is nooit zo’n stuk verschenen over het Dagblad zelf, terwijl daar genoeg redenen voor waren. Maar mijn collega’s (en ik) lieten dat liever over aan anderen, bijvoorbeeld RTV Noord.

Pet in de hand
Toen het de krant heel goed ging, verschenen daarover wel juichverhalen, maar toen de abonnees bij bosjes wegliepen bleef het akelig stil. Ook vernam de lezer nooit welke roekeloze stommiteiten de leiding van de krant beging of hoezeer het schip kapseisde. Als er al eens een bericht verscheen, bijvoorbeeld n.a.v. een jaarverslag, dan ging de beklagenswaardige economieredacteur die dat klusje moest opknappen met de pet in de hand op bezoek bij de directie. Met steevast als resultaat een nietszeggend stukje. Als ik dat verschijnsel wel eens bespotte ter redactie, werden er berustend schouders opgehaald. Dode paarden moet je laten liggen.

© Dreamtime

Kleffe avances
Dik een jaar geleden werd de belangrijkste literaire recensent van de Volkskrant na bijna dertig jaar trouwe dienst op straat gezet. Het gerucht ging dat hij schrijfsters gunstiger recenseerde naarmate ze zich toeschietelijker toonden voor zijn kleffe avances. De hoofdredacteur beloofde later openheid van zaken te geven, maar we wachten nog steeds. Zijn redactie, anders nooit te beroerd om flink te spitten in MeToo-achtige misstanden, keek wel uit om haar tanden te zetten in deze journalistieke en literaire rel binnen eigen gelederen.

Geloofwaardigheid
Maar wat schetst mijn verbazing? In een interview in diezelfde Volkskrant stipte Folkert Jensma, oud-hoofdredacteur van de NRC, dit probleem aan, zij het zijdelings. “Als je als krant publiceert over topinkomens van Ceo’s, klaagt over het achterhouden van informatie door ministeries en dagelijks schrijft over groeiende ongelijkheid, dan moeten hoofdredacteuren en directies transparant durven zijn over de situatie in eigen huis om geloofwaardigheid te behouden.” Helemaal mee eens. Jensma zegt overigens dat hij daar vroeger geen voorstander van was. De reden daarvoor komt helaas niet ter sprake.

Folkert Jensma in de Volkskrant

De ondervoede veulens
Het interview met Jensma gaat hoofdzakelijk over het misbruik dat kranten maken van freelancers. Die verdienen maar een fractie van hun collega’s in vaste dienst met wie ze zij aan zij werken. Dit zijn de ondervoede veulens die om te overleven moeten grazen bij de buurman: ze zijn genoodzaakt commerciële klussen aan te nemen. Dit gaat ten koste van hun onafhankelijkheid en de kwaliteit van hun werk. Voor 14 cent per regel heb je weinig tijd om feiten te checken, meent Jensma, die spreekt van verwatering en verdunning van de journalistiek.

Veulens moet je goed voeden
©Dreamtime

Enith Vlooswijk
Eerder deed onderzoeksjournaliste Enith Vlooswijk in een opiniestuk in de Volkskrant uit de doeken hoe wetenschapsjournalisten, meest freelancers, moeten ploeteren om aan de kost te komen. Slecht betaald als ze zijn nemen ze werk aan van universiteiten en instituten als het RIVM. Hoe kun je daar dan nog kritisch over blijven berichten? Ze legt de schuld bij de kranten: als die beter betaalden was dat niet nodig geweest. De Vereniging voor Wetenschapsjournalisten maakt er evenwel geen probleem van en noemt zich tot haar ontzetting sinds kort Vereniging voor Wetenschapsjournalisten en -communicatie Nederland. Verkopen en kritisch zijn in één club, je houdt het niet voor mogelijk.

Enith Vlooswijk: Ontzetting
©Enith Vlooswijk

Gered van de ondergang
Folkert Jensma beweert dat vooral jonge freelancers met hun digitale vaardigheden de kranten hebben gered van de ondergang. “Toen ik in 2006 de hoofdredactie verliet geloofde niemand dat de papieren krant in 2021 nog zou bestaan. De verwachting was dat de lezer op internet niet zou willen betalen voor nieuws.” Maar nu de digitale abonnementen fors groeien moeten de uitgevers ook in hun eigen belang volgens hem over de brug komen bij de freelancers.

Straatvechters
Journalisten worden steeds vaker beschimpt en belaagd door het publiek, daartoe aangemoedigd door straatvechters als Trump en zijn navolgers Wilders en Baudet. Ook persfotografen hebben daar zwaar onder te lijden. Alsof ze het niet al moeilijk genoeg hebben na eerst massaal door de kranten aan de dijk gezet te zijn om vervolgens hap snap als freelancers te worden ingezet tegen treurige tarieven. Steeds vaker zie je in regionale kranten onbenullige kiekjes die verslaggevers maken met hun smartphones omdat dat lekker goedkoop is. Ook dit is ondermijning van het vak. Nooit iets over gelezen.

Machtige Belgen
Twee Belgische uitgevers, de Persgroep en Mediahuis, geven in ons land bijna alle landelijke en regionale dagbladen uit. Volgens Jensma vormen ze feitelijk een kartel, waardoor freelancers en werknemers machteloos staan. Verder acht hij het mogelijk dat deze mediabedrijven ooit worden overgenomen. Door Murdoch bijvoorbeeld, de machtige Angelsaksische multimediatycoon die tabloids uitgeeft als The Sun, ‘vergaarbakken van grof vuil, waarin alles komt bovendrijven wat in ons sluimert dat vies, voos en schunnig is’ (citaat Dragstra). Wat ‘god op aarde’ verhoede, te beginnen in Nederland.

4 reacties

Naar het reactie formulier

    • Jenneke op 4 juli 2021 om 17:05
    • Reageer

    Waarom geeft onze overheid wel ondersteuning aan de nationale omroep? Die kan allang niet meer bestaan van de leden. Vrije nieuwsgaring, onafhankelijke journalistiek en kritische volgers zijn pijlers van de democratie. Willen we dat behouden dan is er vast een weg te vinden, zonder beïnvloeding van de inhoud. De Belgen hebben die stap al gezet: ze financieren de verspreiding van de kranten aldaar.

    • Hans op 4 juli 2021 om 10:47
    • Reageer

    Waarheid of wijsheid : wie heeft de macht en wie de pacht ?

    • Menno Samplonius op 2 juli 2021 om 21:31
    • Reageer

    Veel journalisten hebben (vaak terecht) de schurft aan voorlichters en pr-managers. Maar ze ontpoppen zich als het ze financieel beter uitkomt tot uitstekende mediatrainers en communicatieadviseurs voor politiek en bedrijfsleven. Commentaar achteraf is de koe in de kont kijken. Het eigen nest bevuilen doen helaas slechts enkele dapperen en die betalen daar meestal de hoogste prijs voor.

    • Dirk Dragstra op 2 juli 2021 om 10:28
    • Reageer

    Zeer vereerd. En ‘quoted in context’!

Geef een reactie

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd.