HOE INTEGER KAN EEN BOVENBAAS BIJ EEN ACCOUNTANCY-MULTINATIONAL ZIJN?

Een beetje integer bestaat niet. Dat gevleugelde woord danken we aan Ien Dales, de minister die vlak na haar dood in 1994 grondig de hemel werd ingeprezen. Al is de leugen nog zo snel, de waarheid achterhaalt haar wel is een ander gevleugeld woord. Soms is dat inderdaad zo, het overkwam bijvoorbeeld Roger van Boxtel toen zijn fraude bij een integriteitsexamen aan het licht kwam.

Hoe verzin je het: fraude bij een examen ter afsluiting van een integriteitscursus. Rampzalig natuurlijk! De voorzitter van de Raad van Commissarissen van KPMG betrapt als een kleine schooljongen, terwijl de core business van grote internationale accountantskantoren als KPMG bestaat uit liegen zonder dat het opvalt. Dat Van Boxtel binnen zijn eigen bedrijf fraudeert bij een intern examen moet kunnen, maar dat hij zo stom is om daarbij tegen de lamp te lopen is onvergeeflijk. Fnuikend voor het vertrouwen van de geachte clientèle, die er op rekent dat haar dik betaalde accountants de fiscus een oor aannaaien zonder dat er een haan naar kraait. Weg dus met die vent.

Van Boxtel zelf beweert dat hij uit eigen beweging is afgetreden, ‘want er mag geen enkele ruimte zijn voor twijfel aan mijn integriteit’. Daarover bestaat echter geen twijfel, iedereen weet nu dat daar een en ander aan schort. Zo geredeneerd kon hij rustig blijven zitten. Hij had beter kunnen liegen dat hij opstapte omdat er geen smet mag kleven aan de voorzitter van de Raad van Commissarissen. Of ziet hij misschien zijn vertrek als een daad van grote integriteit, die zijn faux pas wegvaagt, zodat hij smetteloos kan aanblijven bij de stichtingen waar hij nog wel voorzitter is? Moeilijk, moeilijk, temeer omdat hij pas opstapte nadat hij was betrapt. We zijn benieuwd hoe lang de besturen van de Leo Smit Foundation en Amsterdam Sinfonietta hem nog blijven pruimen als hun voorzitter.

Boxtels smoes voor zijn fraude was dat hij het te druk had om te blokken voor de integriteitscursus. Hij zat met een enorme time squeeze, zei hij. Laat ik daar nou in mijn hele HBS-tijd last van gehad hebben. Druk met van alles en nog wat, zodat er helaas geen tijd overschoot voor huiswerk. Daardoor kende ik het begrip time squeeze niet om als excuus aan te voeren. Dat had vast veel indruk gemaakt op mijn leraar Engels. Nu hield ik mij stil en probeerde me door proefwerken en schriftelijke overhoringen heen te spieken. Erg integer was dat niet. Zoiets had Ien Dales natuurlijk nooit gedaan.

Nu kun je zeggen dat het een jeugdzonde van me was. Maar ik was wel 19, een leeftijd waarop je tegenwoordig mag stemmen, ook een leeftijd waarachter je je niet kunt verschuilen als je fout bent in een oorlog. Willem Aantjes zaliger kon daar over meepraten. Ach, hij die zonder zonde is werpe vooral de eerste steen. Wie heeft er nooit gefraudeerd bij een examen? Voor iedereen die hier zijn vinger opsteekt de vervolgvraag: zou je het gedaan hebben als je studiebeurs op het spel stond en de pakkans nul was? Andere vraag: wie heeft er nog nooit iemand zwart betaald? Wie heeft nog nooit een kilometertje te veel gedeclareerd? Wie heeft er nooit gelogen? Helaas, honderd procent integer zijn er maar weinigen, een beetje corrupt zijn we bijna allemaal, op een paar witte raven na. Gesjoemel zit nu eenmaal in de software van de mens. Toch kun je best een beetje corrupt zijn zonder meteen door en door corrupt te zijn. En een beetje integer mag dan misschien niet bestaan, er is een glijdende schaal. Soms kan iemand van wie je het nooit had gedacht plotseling verbazingwekkend integer handelen. De mens is een wonderlijk vat vol tegenstrijdigheden.

U merkt wel dat ik Van Boxtel niet te hard wil vallen. Ook al vanwege het gevleugelde woord ‘wie met pek omgaat wordt er door besmeurd’. De accountancy stond er altijd al slecht op. Na ettelijke schandalen bij grote accountantskantoren, waaronder KPMG, moest de bezem er door (zie Dirk Dragstra: Dorp op een blauwe planeet, pag. 147). Vandaar die integriteitscursussen bij KPMG. Het interne integriteitsonderzoek waar Van Boxtel zijn nek over brak kwam er pas nadat ze niet meer om een klokkenluider heen konden. Veelzeggend, al zal KPMG in zijn bedrijfspropaganda niet nalaten het eigen zelfreinigend vermogen hogelijk te prijzen.

Van Boxtel heeft zich vrijwillig opgegeven voor de cursus integriteit. Hij hoefde dat niet te doen. Hij dacht natuurlijk: dat staat goed voor een voorzitter van de RvC. Helaas is integriteit niet aan te leren, het is een karakterkwestie. Dat heeft hij nu maar weer eens bewezen. Onderling hebben de accountants vast heel wat afgelachen en gemeesmuild over die cursus. “Joh, zijn ze nou helemaal gek geworden, daar heb ik geen tijd voor. Vreselijke time squeeze, you know?” Ze speelden elkaar graag de examenantwoorden of de multiple choice-correctiesjablonen toe. Tot in de hoogste echelons. Misschien waren er een paar die het reuze leuk vonden om Van Boxtel te verlinken, ‘dat lulletje rozewater dat zich verbeeldt op ons te moeten toezien’. Arme Roger.

enz.