FRANKRIJK EN DUITSLAND ZIJN HET OVER BIJNA ALLES EENS

Het is zinloos de meningsverschillen op te kloppen

De Frans-Duitse as blijft essentieel voor Europa en functioneert nog prima. Dat ‘ventileerden’ Macron en Scholz afgelopen weekend in Parijs tijdens de viering van hun zestigjarig bondgenootschap. Vergeef me de afschuwelijke uitdrukking, maar dat woord ‘ventileren’ leek me gepast nadat Le Monde schreef dat er ‘een parfum van onbegrip’ hangt tussen deze leiders. Die deden er alles aan om dat ongewenste parfum weg te ventileren.

Maar de beeldspraak van Le Monde doet de toestand geen recht. Want wat is parfum? Parfum is een poging stank te maskeren. Maar kennelijk vindt Le Monde dat parfum zelf de stank is. Een gewaagd standpunt in parfumland nr. 1 van de wereld.
Maar was nou eigenlijk het probleem? Ja, Duitsland en Frankrijk hebben een paar meningsverschillen, maar mag dat? Het ging in dit geval vooral om de Duitse aarzeling om Leopardtanks aan Oekraïne te leveren. Ook zou Frankrijk boos zijn omdat Duitsland Amerikaanse gevechtsvliegtuigen heeft gekocht. Dat hadden Franse vliegtuigen moeten zijn. Afgezien daarvan wil Frankrijk dolgraag dat Duitsland gevechtsvliegtuigen heeft. Dat is wel eens anders geweest. Dus laten we de verschillen vooral niet opkloppen. Ze leven in vrede en dat is het enorme succes van hun zestigjarig bondgenootschap en van de EU. Ik heb er als gevorderde zeventigplusser een lang leven in vrede aan te danken.

Frans-Duitse as
De Frans-Duitse as stond tot halverwege de vorige eeuw voor rokende puinhopen. Anderhalve eeuw lang hebben Duitsland en Frankrijk elkaar bevochten op bitter beweende slagvelden. Maar uit die as verrees een nieuwe, totaal andere as: de spil waar alles om draait, met Frankrijk en Duitsland als de motor van het vehikel Europa. Hoink-bats-krak, hortend en stotend, maar het rijdt.

Monumentennota
Ooit vroeg een raadslid in een raadsvergadering van de gemeente Noordenveld toen hij het woord kreeg over ‘de monumentennota’: ‘Meneer de voorzitter, mag ik even een stukje geschiedenis ophalen?’ Waarop de burgemeester zei: ‘Dat is goed, als u maar niet begint bij Napoleon’.
Ik ga dat nu wel doen, ten behoeve van mijn enkele jonge lezer.

Herstelbetalingen
Napoleon was de baas van Frankrijk en veroverde zowat heel Europa. Ook wat we tegenwoordig Duitsland noemen. Dat was toen een wirwar van kleinere en grotere vorstendommen. Pruisen was het machtigst, maar niet zo machtig of het werd in 1806 door Napoleons leger verpletterd en bezet. De meeste Pruisen waren in meerderheid niet eens zo fel gekant tegen de Franse zetbazen, maar dat veranderde toen Napoleon zo dom was om astronomische herstelbetalingen te eisen. De hoge belastingen om dat te kunnen opbrengen deden de rancune hoog oplaaien.
Lang verhaal kort: Napoleon verloor alsnog de oorlog en Pruisen zon op wraak.

Spiegelzaal
De revanche kwam in 1872, toen de Duitsers onder aanvoering van de Bismarck Frankrijk in een oorlog versloegen. Daarvoor had Bismarck al enkele oorlogen gevoerd binnen Duitsland om het land onder Pruisische leiding te verenigen. Als kroon op dat werk riep hij na de overwinning op Frankrijk het Duitse keizerrijk uit. Dat gebeurde in de spiegelzaal van het paleis van Versailles, symbool van Frankrijks ‘gloire’ ten tijde van Louis XIV. Voor Frankrijk kon het niet vernederender. Om het nog erger te maken legde Duitsland Frankrijk hoge herstelbetalingen op. Nu laaide de rancune in Frankrijk hoog op.

‘Preventief’
De Duitsers bulkten van trots, hun Duits-nationale gevoelens en het geloof in hun onoverwinnelijkheid kenden geen grenzen. Dat zat Bismarck niet lekker, hij voorzag de ellende die daaruit zou voortkomen. Maar keizer Wilhelm II vond het prachtig en stuurde ‘der alte Greis’ de laan uit. In heel Europa broeide en kolkte het in die tijd van nationalisme en belangenconflicten. Die kwamen in 1914 tot ontploffing op de Balkan. Daar was het Oostenrijkse keizerrijk in een machtsstrijd gewikkeld met de Turken en de Russen. Duitsland sloot zich ogenblikkelijk aan bij het ‘Oostenrijkse broedervolk’ en viel ‘preventief’ Frankrijk binnen.

Massahysterie
Heel Europa juichte: godzijdank oorlog. Alle deelnemende partijen waren er in een vlaag van zelfoverschatting en massahysterie van overtuigd dat ze de oorlog binnen een paar maanden zouden beslechten. Vier jaar en 15 miljoen doden later had niemand gewonnen. Toen brachten de Amerikanen met hun overmacht de beslissing. Duitsland werd gedwongen tot onmogelijk hoge herstelbetalingen, een vruchtbare voedingsbodem voor de rancune waarop Hitler gedijde. Het duurde niet lang of de Duitse laarzen marcheerden door heel Europa.

Chamberlain
Frankrijk, zich altijd wentelend in zijn onmetelijke ‘gloire’, lag meteen op de rug. Weer moesten de Amerikanen er aan te pas komen om de Duitsers terug in hun hok te jagen. Na de overwinning werden deze keer geen onmogelijke herstelbetalingen geëist. Dat was buitengewoon verstandig en heeft er toe bijgedragen dat oorlog tussen Frankrijk en Duitsland tegenwoordig ondenkbaar is. Dat mag nu gewoon lijken, maar is eigenlijk een wonder.
Duitsland is tegenwoordig wars van oorlog en schrikt terug voor wapengekletter, ook al heeft het de beste tanks ter wereld. Dat verklaart waarom Scholz zich wel tien keer bedacht alvorens zijn tanks aan Oekraïne te leveren. De pijnlijke herinnering aan Chamberlain zal hem over de brug hebben geholpen. Deze Engelse premier stemde ermee in dat Duitsland stukken Tsjechoslowakije inpikte. Hij hoopte dat Hitler met die buit tevreden zou zijn. Een misrekening. De les is dat toegeeflijkheid jegens agressoren altijd averechts uitpakt.

Passé
In het licht van deze geschiedenis is het een enorme sprong voorwaarts dat Frankrijk en Duitsland van mening kunnen verschillen zonder elkaar in de haren te vliegen. Laten we verder blij zijn dat Duitsland überhaupt geen krijgshaftige taal meer uitslaat. Nu Scholz alsnog die tanks levert aan Oekraïne is dat vermeende verschil van inzicht met Frankrijk al weer passé. Het parfum van Le Monde kan terug in de letterkast.

Oorlogskanselier
Scholz is niet te benijden, de kans dat Oekraïne met zijn Leopards de NAVO en Duitsland de oorlog in trekt groeit en oorlogskanselier worden is wel het laatste wat hij wil.
Poetin is Hitler niet, maar heeft veel van zijn trekjes. Hij kan niet winnen van de NAVO en dat weet hij, maar zal dat hem tegenhouden? Hitler vocht ook door toen hij al verloren had. Gelukkig had hij geen kernwapens. Poetin heeft ze wel. Ik hou mijn hart vast.